“Oruçlunun iki sevinç anı vardır: Birincisi iftar ettiği zaman, ikincisi de Rabbine kavuşup da orucunun mükâfatını aldığı zaman” (Buhari, Savm, 9; Müslim, Sıyam, 163).
Oruç tutan bir kimse için iftar zamanını beklemek ve ezan sesiyle iftarını açmak herhalde tarifi kolay olmayan bir sevinç hâlidir. Hedefe ulaşmış olmanın, ahdi yerine getirmenin ve başlanılan bir işi alnının akıyla bitirmenin mutluluğudur bu.
Tabi burada biraz iftarın adabından da bahsetmek güzel olur. İftarı acele yapmak Peygamber Efendimiz’in tavsiyesidir. Ama iftar sofralarının ölçülü olması da O’nun bir başka uygulamasıdır. Neredeyse sadece kuş sütünün eksik bırakıldığı sofralar, uzun süreli açlığın ardından tıka basa doldurulan mideler ve israf edilen bir sürü yiyecek elbette Ramazan’ın ruhunu yansıtmayan şeyler. Zira oruç tutmaktaki amaç, hayvanlarla ortak noktamız olan yeme, içme, cinsî münasebet gibi fiziksel ihtiyaçların ve çeşitli kötü arzuların kaynağı olan nefsin gücünü kırmak; meleklerin seviyesine doğru yükselmek.
Nefsi en güçsüz bırakan şey açlıktır. Bazı tasavvuf kaynaklarımızda şöyle bir hikaye anlatılır: Allah nefsi yarattığında ona ‘sen kimsin, ben kimim’ diye sorar, o da “sen sensin ben de benim" der. Yaratıcısını tanımayan nefs, bin yıl Cehennemde yakılır, ardından sorulan aynı soruya yine ‘sen sensin ben de benim’ diye cevap verir. Yine bin yıl ve sonra bir o kadar daha yakılır, ama cevap aynı. En sonunda Allah, ‘aç bırakın nefsi’ der, üç bin yıl yakılan ama dik başlılığından vazgeçmeyen nefs, üç günlük açlıktan sonra sorulan ‘sen kimsin, ben kimim’ sorusuna, ‘Sen benim Rabbimsin, ben de senin aciz bir kulunum’ cevabını verir.
Evet, hikayede aslolan gerçekliği değil mesajıdır. Gerçekten de insan aç kaldı mı, fıldır fıldır dönen gözü haramı görmez olur, kuyular kazmakta mahir olan aklından şeytanlıklar geçmez olur; tek derdi açlığını dindirmektir. İşte orucun sırrı ve öğretmek istediği de budur. Nefsin her isteğini yerine getirirsen hayvandan farkın nedir? O da canı ne zaman istiyorsa o zaman yiyor, canı ne yapmak istiyorsa onu yapıyor? Ama Allah’ın rızasına kavuşmak, sevdikleri arasına dahil olmak ve Cennet’ine girmek için nefs-i emmâre (kötülükleri ve şehevî arzuları emreden nefs) seviyesinden Allah’ın ‘Rabbi’ne Dön… Buyur Gir Cennetime’ (Fecr Suresi, 89/28, 30. ayet) hitabına mazhar olan nefs-i mutmainne (tatmin olmuş, huzura ermiş nefs) mertebesine yükselmek gerekiyor. O yüzden birçok tasavvuf çevresinde olgunlaşmanın yolu öncelikle açlıktan geçer.
Elbette misafirlerimizi güzel bir iftar sofrasında ağırlamak en doğal arzumuz, misafire ikram da sünnet zaten, ama her daim ölçüyü kaçırmamak kaydıyla. Müslümanın tercihi her zaman aşırlıklardan uzak orta yoldur. Bu oruç tutmada da böyledir. Mesela iftarsız sahursuz uzun oruç tutmak makbul görülmemiştir Efendimiz’ce. Suyla da olsa sahura kalkın demiş, iftar zamanı gelince de vakit geçirmeden iftarını etmiştir. İftarı hafif yollu açıp ardından akşam namazını kılmak ve iftara öyle devam etmek hem mide için hem de namazın huzuru için yapılması en ideal olan.
Ve oruçlunun ikinci sevinci. Rabbine kavuşup tuttuğu orucun mükâfatını aldığı andaki sevinç. Fakat bu, daimî olan bir sevinç. İftar anındaki sevinç belki yenen yemeklerin ağırlığıyla, belki çeşitli meşgalelerle bir sonraki günün iftar vaktine kadar yok olacaktır, ama ahiretteki sevinç süreklidir, peşinden üzüntü, korku, endişe, sıkıntı vs gelmeyecektir.
Orucunun hakkını verip her iki sevinci de yaşayabilenlere ne mutlu! Orucunuz makbul olsun.
